Pielęgniarki mogą edukować, diagnozować, leczyć i rehabilitować bez zlecenia lekarskiego. Rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie weszło w życie 25 czerwca 2025 roku. Warunkiem udzielania takich świadczeń są odpowiednie kwalifikacje.
W zakresie świadczeń zapobiegawczych pielęgniarka jest uprawniona do prowadzenia samodzielnej, bez zlecenia lekarskiego, psychoedukacji pacjentów z zaburzeniami psychicznymi i uzależnieniami oraz ich rodzin, a także edukacji osób chorych na cukrzycę i ich rodzin.
Na liście świadczeń diagnostycznych, które będą mogły wykonywać samodzielnie pielęgniarki są:
– badania fizykalne – wykonywanie standardowego, spoczynkowego badania elektrokardiograficznego i rozpoznanie cech elektrokardiograficznych stanów chorobowych w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego;
– wykonywanie gazometrii z krwi tętniczej pobranej przez kaniulę założoną uprzednio przez lekarza w stanach nagłego zagrożenia zdrowia;
– ocena i monitorowanie poziomu znieczulenia pacjenta oraz poziomu zwiotczenia w trakcie znieczulenia ogólnego.
Pielęgniarki, które mają odpowiednie kwalifikacje, m.in. kursy specjalistyczne i kwalifikacyjne) będą mogły samodzielnie podejmować decyzje w zakresie:
– doboru sposobów leczenia ran,
– doraźnej modyfikacji dawek leków przeciwbólowych i innych produktów leczniczych stosowanych w celu łagodzenia bólu u osób objętych opieką paliatywną,
– przygotowania pacjenta leczonego metodami: ciągła ambulatoryjna dializa otrzewnowa (CADO), automatyczna dializa otrzewnowa (ADO) i hemodializa oraz hiperalimentacja,
– wykonania intubacji dotchawicznej w stanach nagłego zagrożenia zdrowia,
– podania produktów krwiopochodnych, rekombinowanych koncentratów czynników krzepnięcia oraz desmopresyny w stanach nagłego zagrożenia zdrowia.
Pielęgniarki o odpowiednich kwalifikacjach zyskują też uprawnienia do rehabilitacji pacjentów z zaburzeniami psychicznymi.
W zakresie ratownictwa medycznego pielęgniarki będą mogły bez zlecenia lekarskiego m.in.:
– ocenić stan pacjenta,
– podjąć i prowadzić podstawową i zaawansowaną resuscytację krążeniowo-oddechową,
– przywrócić drożność dróg oddechowych,
– podjąć tlenoterapię czynną lub wspomóc oddech lub sztuczną wentylację płuc,
– wykonać intubację dotchawiczą lub prowadzić wentylację nieinwazyjną w nagłym zatrzymaniu krążenia;
– wykonać defibrylację manualną lub zautomatyzowaną,
– wykonać przezskórną elektrostymulację serca w bradyarytmiach, w przypadku pacjentów niestabilnych hemodynamicznie;
– wykonać kardiowersję w tachyarytmiach, w przypadku pacjentów niestabilnych hemodynamicznie;
– wykonać i ocenić zapis EKG;
– wykonać kaniulację żył obwodowych oraz żyły szyjnej zewnętrznej;
– wykonywanie dojścia doszpikowego przy użyciu gotowego zestawu oraz podawanie produktów leczniczych drogą doszpikową,
– unieruchomić złamania, zwichnięcia i skręcenia;
– wykonać badanie USG według protokołów ratunkowych.
Pielęgniarki zatrudnione lub pełniące służbę w placówkach medycznych podlegających Ministerstwu Obrony Narodowej bez zlecenia lekarskiego będą mogły samodzielnie wykonać m.in. drobne zabiegi chirurgiczne czy blokadę obwodową nerwów kończyn, podawać krew i preparaty krwiozastępcze, płukać żołądek. W tym zakresie w rozporządzenie wylicza się czternaście procedur.
Położne z odpowiednimi kwalifikacjami w zakresie diagnostyki zyskują uprawnienia do wykonywania badań fizykalnych, wykonywania standardowego, spoczynkowego badania elektrokardiograficznego i rozpoznanie cech elektrokardiograficznych stanów chorobowych w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego, wykonywania gazometrii z krwi tętniczej pobranej przez kaniulę założoną uprzednio przez lekarza w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego.
W zakresie świadczeń leczniczych położne z wymaganymi kwalifikacjami mogą dobrać sposoby leczenia ran, wykonać intubację dotchawiczą w stanach nagłego zagrożenia zdrowia, podać produkty krwiopochodne, rekombinowane koncentraty czynników krzepnięcia oraz desmopresyny, w stanach nagłego zagrożenia zdrowia, modyfikować doraźnie dawki leku przeciwbólowego.
Wyliczone w rozporządzeniu czynności medyczne mogą wykonywać tylko te pielęgniarki i położne, które legitymują się odpowiednim wykształceniem oraz ukończyły szczegółowo wymienione kursy specjalizacyjne i kwalifikacyjne.
Obwieszczenie ministra zdrowia z 9 czerwca 2025 r. wraz z rozporządzeniem z dnia 28 lutego 2017 r.
